Mae clinigau cymunedol yn helpu i wneud diagnosis o gleifion yn gynt ac atal derbyniadau i'r ysbyty

Mae dyfais llaw yn helpu i sgrinio a diagnosio pobl â chyflyrau cronig yr ysgyfaint yn llawer cynt yn y gymuned.

Mae meddygfeydd teulu ledled Bae Abertawe wedi cael dyfeisiau sgrinio sy'n helpu i ganfod clefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint (COPD) ac asthma.

Os yw meddyg teulu yn amau bod gan glaf gyflwr ar ei ysgyfaint, gofynnir iddo gwblhau prawf spirometreg – prawf swyddogaeth yr ysgyfaint sy'n mesur faint a chyflymder yr aer y gall person ei anadlu allan mewn un anadl orfodol.

Yn y llun: Dr Kannan Muthuvairavan a'r nyrs arbenigol resbiradol Rebecca Bevan.

Yna caiff y rhai sy'n derbyn darlleniad sy'n nodi math o rwystr yn yr ysgyfaint eu cyfeirio at glinig spirometreg sydd wedi'i leoli naill ai yn Estuary Group Practice yn Nhre-gŵyr neu Ganolfan Iechyd Dyfed Road yng Nghastell-nedd.

Mae'r clinigau spirometreg, a gynhelir ar benwythnosau, yn helpu cleifion i gael eu gweld a'u diagnosio'n gynt tra hefyd yn dod â'u gofal yn agosach at adref.

Mae hyd yn oed wedi denu sylw cenedlaethol ar ôl cyrraedd y rhestr fer yn y categori Gwelliant Clinigol – Iechyd y Cyhoedd ac Atal yng Ngwobrau Ymarfer Cyffredinol, a gynhaliwyd yn Llundain ym mis Rhagfyr.

Dr Kannan Muthuvairavan yw arweinydd gofal sylfaenol y bwrdd iechyd ar gyfer clefydau anadlol ac mae'n feddyg teulu ym Mhractis Grŵp Estuary.

Dywedodd: “Mae’r clinig spirometreg yn adeiladu ar fodel cymunedol llwyddiannus o’r blaen, lle cafodd ychydig dros chwarter y cleifion a atgyfeiriwyd ato ddiagnosis o COPD.

“Y tro hwn, rydym wedi gallu creu clinig ychwanegol yng Nghastell-nedd, i’w gwneud yn fwy cyfleus i gleifion.

“Yn flaenorol, byddai’r meddygon teulu’n atgyfeirio unrhyw glaf yr oeddent yn credu bod angen ei sgrinio am COPD i’r clinig spirometreg lle byddem yn eu sgrinio.

“Gwelsom tua 1,900 o gleifion ond eto fe wnaethom nodi 541 o gleifion newydd â COPD.

“Y tro hwn, rydym wedi cyflwyno’r ddyfais sgrinio o’r enw COPD 6 i bob practis meddyg teulu sy’n cymryd rhan, fel y gallant sgrinio eu cleifion eu hunain i’w helpu i benderfynu a oes angen atgyfeiriad i un o’n clinigau.”

Yn ystod chwe mis cyntaf ailgyflwyno’r clinigau, atgyfeiriwyd tua 310 o gleifion.

Roedd 200 ohonyn nhw wedi cael eu sgrinio gyda'r ddyfais yn eu meddygfa cyn cael eu hatgyfeirio i'r clinig a chadarnhawyd bod gan 70 y cant COPD.

Atgyfeiriwyd y 110 o gleifion sy'n weddill o feddygfeydd nad oeddent yn cymryd rhan felly nid oeddent wedi cael eu sgrinio yn gyntaf, ac o'r rheini roedd gan 30 y cant COPD.

Yn ystod y sgrinio, gofynnir i gleifion chwythu i mewn i'r ddyfais COPD 6 mor galed a chyflym ag y gallant. Os oes rhwystr yn yr ysgyfaint wrth iddynt chwythu allan, mae'n debygol ei fod wedi'i achosi gan asthma neu COPD.

Tachwedd yw Mis Ymwybyddiaeth COPD, sy'n ymroddedig i godi ymwybyddiaeth o'r cyflwr anadlol cronig hwn.

Clefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint yw'r enw cyfunol ar grŵp o gyflyrau'r ysgyfaint sy'n achosi anawsterau anadlu.

Yn ystod y mis hwn, byddwn yn tynnu sylw at y gwasanaethau, y canllawiau hunanreoli a'r gefnogaeth sydd ar gael i bobl sy'n byw gyda COPD.

“Mae defnyddio’r ddyfais sgrinio yn gyntaf yn golygu na fydd cleifion yn cael eu cyfeirio’n ddiangen i’r clinigau i gael eu profi ymhellach os nad oes ei angen,” ychwanegodd Kannan.

“Mae nifer yr atgyfeiriadau rydyn ni’n eu derbyn wedi gostwng oherwydd bod y ddyfais yn helpu i sicrhau bod y cleifion cywir yn cael eu hatgyfeirio i’r clinigau.

“Unwaith y byddant wedi cael eu hatgyfeirio at y clinig spirometreg, rhaid iddynt chwythu i mewn i’r ddyfais eto er mwyn i ni allu ailwirio eu canlyniadau.

“Yna rydyn ni’n rhoi anadlydd Ventolin iddyn nhw, a ddylai helpu i agor eu llwybrau anadlu, ac yn gofyn iddyn nhw aros 15 munud cyn ei wirio eto.

“Os yw’r canlyniad wedi gwella ac os ydyn nhw’n gallu chwythu mwy o aer allan nag yr oedden nhw’n ei wneud o’r blaen, rydyn ni’n gwybod ei fod yn rhwystr gwrthdroadwy sef asthma.

“Ond os na wellodd y cyflwr, yna mae’n anghildroadwy sef COPD.”

Mae'r clinigau wedi bod yn helpu i wneud diagnosis o gleifion yn gynt, gan leihau'r risg o dderbyniadau i'r ysbyty yn y dyfodol pe na bai'r cyflwr wedi'i ddiagnosio.

Mae yna hefyd arbedion cost mawr i'r bwrdd iechyd.

Dywedodd Kannan: “Mae’n helpu i leihau nifer y bobl sy’n mynychu practisau meddygon teulu, oherwydd mae cleifion heb ddiagnosis yn debygol o fynychu eu practis meddyg teulu ddwywaith y flwyddyn ar gyfartaledd gydag achosion o fflamychiad.

“Bydd gallu gwneud diagnosis o gleifion yn llawer cyflymach yn helpu i leihau’r risg y bydd eu cyflwr yn gwaethygu yn y tymor hir.

“Gan ein bod ni’n gwneud diagnosis o gleifion yn gynt, rydym ni’n arbed costau hirdymor drwy helpu i atal derbyniadau i’r ysbyty hefyd.

“Dim ond offeryn syml yw’r COPD 6 sy’n costio tua £70 i £80 i ni fesul dyfais. Ond os gwneir prawf spirometreg yn yr ysbyty, byddai’n costio tua £200.”

Mae llwyddiant y clinigau hyd yn oed wedi denu sylw cenedlaethol ar ôl i'r bwrdd iechyd gyflwyno poster yn tynnu sylw at y prosiect yn y Fforwm Arweinyddiaeth Anadlol Cenedlaethol a gynhaliwyd yn Llundain yn ddiweddar.

“Mae AstraZeneca yn cynnal y fforwm lle mae arweinwyr mewn COPD o bron bob rhanbarth yn mynychu,” ychwanegodd Kannan.

“Gofynnon nhw i ni gynhyrchu poster am y clinigau spirometreg a chafodd ei dderbyn a chyflwynwyd ef gennym ni yn y digwyddiad.

“Fe wnaeth ennyn llawer o ddiddordeb ac mae pobl o bob cwr o’r DU wedi cysylltu â mi i gael gwybod mwy am y ddyfais, sut rydym wedi’i rhoi ar waith ac a allwn rannu gwybodaeth gyda nhw.”