Mae claf trawsblaniad yn helpu i nodi carreg filltir rhoi organau

Ni fydd Stewart Cleaver, claf dialysis Bae Abertawe, byth yn anghofio'r foment a newidiodd ei fywyd pan dderbyniodd 'yr alwad ffôn orau erioed'

Ar y pryd, roedd y dyn 39 oed o Gastell-nedd mewn iechyd gwael, oherwydd clefyd yr arennau polycystig, ac yn cael triniaeth dialysis anodd dair gwaith yr wythnos tra roedd ar y rhestr trawsblaniad.

Yna daeth yr alwad ffôn, ar 19eg Tachwedd, 2012, a brofodd yn un a newidiodd ei fywyd yn wirioneddol – roedd i gael trawsblaniad aren.

Wrth gofio ansawdd ei fywyd cyn y trawsblaniad, dywedodd Stewart: “Pan es i’r ysbyty am y tro cyntaf am ddialysis, fe wnaethon nhw roi nodwydd yn fy ngwythien, gosod y peiriant a cherdded i ffwrdd gan fy ngadael yno am ddwy awr. Dywedais i, ‘Dydw i ddim yn gwneud hyn byth eto.’ Dywedodd y meddyg wrthyf fod gen i ddau ddewis; naill ai cael dialysis neu byddwn i’n marw.

“Ochr yn ochr â hynny rydych chi'n cael y salwch eraill hyn oherwydd nad yw'r arennau'n gweithredu'n iawn.

“Cefais lawer o afiechydon, gan gynnwys trawiad ar y galon a gwaedu ar yr ymennydd, ac roeddwn i i mewn ac allan o’r ysbyty cyn y trawsblaniad. Roeddwn i’n sâl”.

Mae Stewart yn rhannu ei stori nawr i helpu i nodi 10fed pen-blwydd Deddf Trawsblannu Dynol (Cymru), a elwir yn ganiatâd tybiedig, sy'n golygu y byddwch yn cael eich trin fel pe na bai gennych unrhyw wrthwynebiad i'ch organau gael eu defnyddio i helpu person arall pe baech yn marw - er na fyddai meddygon yn gwneud hynny yn erbyn dymuniadau eich teulu agos.

Mae Stewart hefyd yn gobeithio y gall annog pobl i ystyried rhoi organau, ac i wneud eu dymuniadau'n hysbys nawr i'w teulu a'u hanwyliaid er mwyn osgoi penderfyniadau poenus pe bai'r sefyllfa byth yn codi.

“Y pum mis y cefais ddialysis oedd yr amser gwaethaf,” ychwanegodd. “Roeddwn i’n gadael y gwaith i fynd i’r ysbyty ac yn cael triniaeth tan 9yh ac yna’n mynd adref am de. Roedd hynny bob dydd Llun, dydd Mercher a dydd Gwener am bum mis.

“Roedd yn dipyn o dasg.”

Yna daeth yr alwad, allan o'r glas.

Ychwanegodd Stewart: “Dyma’r alwad ffôn orau erioed! Roeddwn i ar fy ffordd i gael dialysis pan gefais yr alwad i ddweud bod tîm trawsblannu yng Nghaerdydd yn aros gydag aren.

“Doeddwn i ddim yn gallu ei gredu ar y dechrau. Allwch chi ddim codi gormod o obeithion rhag ofn nad yw’n gêm.

“Ond roedd yn iawn a dywedodd y meddyg y gallen nhw ei wneud yno ac yn y fan a’r lle.”

Ni ddywedwyd wrth Stewart pwy oedd y rhoddwr.

Dywedodd: “Y cyfan roeddwn i’n ei wybod oedd ei fod wedi dod gan fenyw yn Lloegr yn ei 40au hwyr. Dyna’r cyfan a ddywedon nhw. Llwyddais i anfon llythyr diolch at ei theulu.

“Pan ddes i o gwmpas ar ôl y trawsblaniad, roeddwn i’n teimlo’n dda iawn ar unwaith. Roedd yn anhygoel. Roeddwn i’n meddwl fy mod i wedi derbyn aren gan ddyn ond pan ddes i o hyd i fenyw, roeddwn i’n teimlo’n emosiynol iawn. Dydw i ddim yn gwybod pam.

“Mae’n sefyllfa swreal i fod ynddi ond mae’n foment mor werthfawrogol – allwch chi ddim ei hesbonio mewn gwirionedd.”

Nawr mae'n dystiolaeth fyw o sut y gall rhoi organau drawsnewid bywydau.

Dywedodd: “Mae yna lawer o bobl allan yna yn dioddef, sy’n awyddus i fyw bywyd iach normal, a gall eich penderfyniad i ganiatáu i’ch organau gael eu defnyddio ar ôl i chi fynd wneud gwahaniaeth mawr.

“Mae rhoi organau yn achub bywydau. Mae wir yn gwneud hynny. Gall roi ansawdd bywyd gwell i rywun am flynyddoedd, rhywbeth na fyddent byth wedi’i gael fel arall.

“Nid yn unig y mae’n helpu’r person hwnnw, mae hefyd yn helpu eu teuluoedd – eu plant, eu gwŷr, eu gwragedd, eu partneriaid, eu neiniau a’u teidiau. Aeth fy merch trwy gyfnod ofnadwy. Mae’n newid enfawr ac yn gymorth enfawr.”

Nid Stewart yw'r unig un gyda mwy na 44,000 o bobl ledled y DU wedi elwa o drawsblaniadau organau gan roddwyr byw a marw yn ystod y degawd diwethaf.

Fodd bynnag, mae lle i wella bob amser gan fod 217 o bobl wedi marw wrth aros am drawsblaniad organ yng Nghymru dros y deng mlynedd diwethaf oherwydd nad oeddent wedi derbyn yr organau achub bywyd yr oeddent eu hangen yn daer mewn pryd, yn ôl ffigurau newydd.

Yn nes at adref mae 137 o bobl ar y rhestr aros am drawsblaniad yng Ngorllewin Cymru ar hyn o bryd a 123 o atgyfeiriadau eleni hyd yn hyn i gael eu hystyried ar gyfer trawsblaniad.

Mae 40 o drawsblaniadau wedi bod hyd yn hyn eleni – 16 gan roddwyr byw a 24 wedi marw.

Dywedodd Kathryn Gooding, Nyrs Arbenigol Rhoi Organau ym Mae Abertawe: “Newidiodd y ddeddfwriaeth ynghylch rhoi organau gan bobl farw yng Nghymru ar 1af Rhagfyr 2015, pan symudon ni i 'ganiatâd tybiedig'.

“Gallwch chi ddal i optio i mewn neu optio allan o’r Gofrestr Rhoddwyr Organau ond mae’n golygu, os ydych chi’n oedolyn nad ydych chi wedi cofrestru penderfyniad ynghylch rhoi organau a meinweoedd, y bydd yn cael ei archwilio fel rhan o’ch gofal diwedd oes.

“Mae’n wirioneddol bwysig bod eich teulu a’ch anwyliaid yn gwybod beth rydych chi ei eisiau, p’un a ydych chi wedi’ch cofrestru neu’n cael eich ystyried yn rhoddwr, er mwyn helpu i gefnogi eich penderfyniad.”

Dywedodd Kathryn ei bod yn sgwrs a all fod o fudd i gynifer o bobl mewn sawl ffordd.

Dywedodd: “Gall y penderfyniad i ddod yn rhoddwr achub hyd at naw o fywydau a gwella llawer mwy. Mae ein rhoddwyr a’u teuluoedd yn anhygoel. Nid yn unig y mae rhoi organau a meinweoedd yn achub neu’n gwella bywyd rhywun sydd ei angen, ond gall adael gwaddol o gariad a rhoi i’w teulu a’u ffrindiau.”

Roedd Nyrs Derbynnydd Trawsblaniadau Bae Abertawe, Melanie Pickman, yn awyddus i ganmol yr holl roddwyr a'u teuluoedd.

Dywedodd: “Rwy’n credu mai’r unig ddyfyniad sy’n dod i’r meddwl bob amser yw diolch! Diolch i’n rhoddwyr anhunanol a’u teuluoedd.

“Mae eu rhodd wedi achub bywyd, teulu.

“Nhw yw’r arwyr. Ni all ein cleifion ysgrifennu’r bennod nesaf hebddyn nhw.”

Dywedodd Anthony Clarkson, Cyfarwyddwr Rhoi a Thrawsblaniadau Organau yn Gwaed a Thrawsblaniadau'r GIG: “Mae’n destun pryder mawr gweld nifer y bobl sy’n aros am drawsblaniad yn codi’n araf ac mae pobl yn marw’n ddiangen bob dydd oherwydd prinder organau ar gyfer trawsblaniad. Mae angen i bobl sydd eisiau bod yn rhoddwr ar ôl iddynt farw ei gwneud yn glir i’w teuluoedd a’u hannog i gefnogi’r penderfyniad hwnnw.

“Y llynedd, parhaodd 90 y cant o deuluoedd y DU benderfyniad eu hanwylyd i ddod yn rhoddwr pan oeddent wedi cofnodi eu penderfyniad ar Gofrestr Rhoddwyr Organau’r GIG, a wnaeth y sgyrsiau hynny gyda theuluoedd gymaint yn haws. Mae pobl yn llawer mwy tebygol o gefnogi rhoi pan fyddant yn gwybod mai dyna oedd eu perthynas ei eisiau.

“Byddwn yn annog pawb yng Nghymru sy’n cefnogi rhoi organau i gofrestru eu penderfyniad a’i gwneud yn glir mai dyna’r hyn rydych chi ei eisiau pe bai’r gwaethaf yn digwydd. Dim ond dwy funud y mae’n ei gymryd i gofrestru ond gallai achub bywydau pobl sydd angen trawsblaniad mor daer. Cofrestrwch os gwelwch yn dda. Dyma’r peth gorau y byddwch chi’n ei wneud heddiw.”

I gael gwybod mwy, ac i gadarnhau eich cefnogaeth i roi organau, ewch i: https://www.organdonation.nhs.uk/cy/40-eiliad/, ffoniwch 0300 123 23 23