Cyfarwyddwr Iechyd y Cyhoedd yn rhagnodi ymarfer corff rheolaidd
Mae Cyfarwyddwr Gweithredol Dros Dro Iechyd y Cyhoedd Bae Abertawe, Gillian Richardson, wedi rhannu ei barn ar bwysigrwydd ymarfer corff rheolaidd i gadw pob un ohonom yn heini ac yn iach fel rhan o ymgyrch Awst Actif y bwrdd iechyd*.
Yn amlwg, nid yw ei neges wedi'i bwriadu ar gyfer y rhai sy'n dymuno chwarae i dimau fel y Swans neu gyflawni gogoniant Olympaidd ond wedi'i thargedu'n gadarn at y boblogaeth ehangach mewn ymgais i wella ein hiechyd a'n lles cyffredinol.
Mae ymarfer corff rheolaidd wedi’i brofi dro ar ôl tro i fod yn allweddol wrth atal salwch difrifol a helpu pobl i fyw bywydau hirach a mwy boddhaus – a’r newyddion da yw nad ydych chi byth yn rhy hen i ddechrau.
Dywedodd Gillian: “Beth bynnag yw eich oedran, mae gennym dystiolaeth wyddonol gref iawn y gall bod yn gorfforol egnïol eich helpu i fyw bywyd iachach a hapusach. Gall leihau eich risg o afiechydon difrifol, yn enwedig o glefyd y galon, strôc a diabetes.
“A gall mewn gwirionedd leihau eich risg o farwolaeth gynnar hyd at 30% os ydych chi'n dilyn canllawiau'r GIG.”
Nid yn unig y mae ymarfer corff rheolaidd o fudd i chi yn gorfforol, gall wella eich iechyd meddwl yn sylweddol.
Dywedodd Gillian (yn y llun ar y chwith): “Mae’n rhywbeth a fydd o gymorth i chi gyda’ch hwyliau, eich cwsg, eich hunan-barch. Mae gan ymarfer corff a gweithgarwch corfforol y budd anhygoel o ryddhau hormonau o’r enw endorffinau. Mae’r sylweddau ‘hapus’ hyn yn eich helpu i wrthweithio straen a phryder, gan wella eich lles cyffredinol.
“Felly mae ganddo fanteision enfawr yn gorfforol ac yn feddyliol.”
Nid oes angen i gynnwys ymarfer corff yn eich bywyd bob dydd gymryd gormod o amser ond mae angen iddo ddod yn rheolaidd.
Dywedodd Gillian: “Nid oes rhaid iddo fod yn ymarfer corff dwyster uchel, ac mae pa mor aml yn dibynnu a ydych chi eisoes yn ymarfer corff yn eich bywyd, ond dylech chi wir geisio ei ymgorffori yn eich bywyd bob dydd o’r lefel gyntaf un.
“Rhowch gynnig ar barcio ychydig ymhellach i ffwrdd os ydych chi'n mynd i'r siop.
“Ewch am dro bach neu ewch i fyny’r grisiau os ydych chi’n gallu gwneud hynny.
“Mae nofio hefyd yn dda iawn oherwydd does dim pwysau ar unrhyw gymalau. Rydych chi'n cael eich cynnal yn llwyr yn y dŵr. Mae rhai pyllau'n cynnal sesiynau un rhyw i'r rhai sy'n well ganddynt, ac mae llawer yn cynnig 'dysgu nofio' i oedolion neu aerobics dŵr.
“Mae rhai pobl yn gweld bod cerdded gydag eraill neu wneud ymarferion mewn dosbarthiadau yn ddefnyddiol oherwydd eu bod nhw’n hoffi cael rhywun gyda nhw. Mae’n cynnal eu cymhelliant. Mae cynigion gwych yn ein canolfannau hamdden lleol a mannau awyr agored hardd i’w mwynhau.
“Mae cynlluniau ymarfer corff ar gael hefyd ar gyfer y rhai sydd â chyflyrau corfforol. Mae Chwaraeon Anabledd Cymru ac eraill hefyd yn hyrwyddo amrywiaeth o chwaraeon gan gynnwys i unrhyw un ohonom sy'n defnyddio cadeiriau olwyn neu sydd â nam ar y golwg.
“Mae rhai yn ei chael hi’n ddefnyddiol gwneud ymestyn, ioga, dawns neu Pilates gydag opsiynau ar-lein, neu o flaen y teledu gyda fideos. Y gamp yw adeiladu rhywbeth i mewn i’r drefn ddyddiol ac wythnosol – beth bynnag sy’n gweithio i chi!
“Felly mewn gwirionedd, mae'n ymwneud â chael ychydig o ymarfer corff, yn rheolaidd iawn drwy gydol yr wythnos.
“Mae’r canllawiau’n dweud y dylid gwneud o leiaf 150 munud o ymarfer corff cymedrol neu 75 munud o ymarfer corff egnïol yr wythnos, a hynny’n ddelfrydol wedi’i wasgaru dros yr wythnos.”
Mae Gillian yn awyddus i dynnu sylw at y ffaith nad yw gweithgarwch rheolaidd o reidrwydd yn golygu ffurfiau traddodiadol o ymarfer corff.
Dywedodd: “Yn amlwg, mae chwaraeon tîm fel rygbi traddodiadol, pêl-droed a phêl-rwyd yn anhygoel ac yn ysgogol i lawer o bobl, ac mae opsiynau llai egnïol fel pêl-droed cerdded a bowlio ar gael, ond nid chwaraeon yn unig mohono o bell ffordd.
“Mae gweithgarwch corfforol yn gymaint mwy ac mae'n ymwneud â'i gynnwys yn eich bywyd bob dydd mewn gwirionedd.
“Mae rhai pobl yn mwynhau garddio, mae rhai pobl yn reidio beiciau ar gyfer chwaraeon neu hamdden, mae'n dibynnu i raddau helaeth ar ddewis personol.
“Os ydych chi’n eistedd i lawr yn eich gwaith, mae’n bwysig eich bod chi’n codi’n rheolaidd ac yn cerdded o gwmpas. Er bod sefyll yn iachach na eistedd, nid yw cystal â symud o gwmpas yn rheolaidd.
“Mae angen pleser ac agwedd iechyd meddwl gweithgaredd corfforol ar bobl hefyd.
“Mae manteision cymdeithasol ymarfer corff yn bwysig iawn hefyd, mae pethau fel ParkRun yn helpu pawb i gymryd rhan a theimlo ymdeimlad o gyflawniad.
“Mae llawer o bobl yn ymuno â chlybiau cerdded, neu mae ganddyn nhw gyfaill cerdded - mae'n beth da iawn i ni gadw popeth yn symud i helpu i ohirio'r broses heneiddio.”
Ymarfer corff – a'i wneud yn rheolaidd – yw'r ffordd orau o geisio brwydro yn erbyn gorymdaith amser ar ein cyrff.
Dywedodd Gillian: “Mae’n fath o achos o’i ddefnyddio neu risg ei golli.
“Pan rydyn ni’n heneiddio, rydyn ni wir yn ‘chwarae pêl-droed i fyny’r allt’. Wrth i ni heneiddio, rydyn ni’n colli cryfder yn ein cyhyrau, rydyn ni’n colli dwysedd yn ein hesgyrn. Ond drwy ymarfer corff, gallwn ni ohirio’r newidiadau a all ddod gydag oedran.
“Rydyn ni i gyd yn adnabod pobl sydd wedi ymarfer corff drwy gydol eu hoes ac wedi cadw’n heini ac yn iach oherwydd hynny.
“Mae’n rhywbeth i ddechrau mor ifanc â phosib mewn gwirionedd a’i wneud yn arferiad am oes. Ond yn bendant yn ein blynyddoedd canol, nid dyna’r amser i eistedd yn y gadair yn ymlacio, os ydym yn dal i allu symud. Dyna’r amser mewn gwirionedd i wneud mwy o ymarfer corff, gan wneud beth bynnag y gallwn.”
* Mae ymgyrch Awst Actif BIP Bae Abertawe yn canolbwyntio ar helpu pobl hŷn i symud mwy i hybu eu hiechyd a'u lles cyffredinol.
Mae cadw cleifion yn egnïol yn hanfodol i gynnal iechyd corfforol a meddyliol a lleihau'r perygl o ddal heintiau fel covid, ffliw a bygiau cas eraill fel niwmonia a gafwyd yn yr ysbyty.
Gall dadgyflyru effeithio ar unrhyw un, waeth beth fo'u hoedran, ond mae ei effeithiau'n arbennig o ddinistriol i unigolion hŷn a bregus gan arwain at risg uwch o syrthio pan fyddant yn sefyll i fyny ac yn symud o gwmpas.
Ond nid yr henoed yn unig yr ydym yn eu targedu. Mae'n ffaith ddiamheuol bod ymarfer corff rheolaidd yn hybu iechyd a lles, ni waeth beth yw eich oedran. Felly byddwn yn annog pawb i wneud ymrwymiad i fod mor ddiogel actif â phosibl ym mis Awst hwn - a thu hwnt.
P'un a ydych chi'n awyddus i fynd ar feic neu gael ychydig o risiau ar ddwy droed, dylai fod llwybr beicio, neu lwybr i bawb.
Dyma rai syniadau gan ein partneriaid awdurdod lleol.
Abertawe
Beicio https://www.abertawe.gov.uk/beicio
Beicio oddi ar y ffordd Gŵyrhttps://www.abertawe.gov.uk/beiciooddiaryfforddgwyr
Cerdded https://www.abertawe.gov.uk/cerdded
Parciau https://www.abertawe.gov.uk/parciau
Chwaraeon ac Iechyd https://www.abertawe.gov.uk/chwaraeonaciechyd
NPT
Cerdded https://www.npt.gov.uk/cy/parciau-chwaraeon-a-hamdden/chwaraeon-a-gweithgareddau/cerdded/
Beicio https://www.npt.gov.uk/cy/parcio-ffyrdd-a-theithio/trafnidiaeth/beicio-a-beicio-mynydd/
Hamdden a chwaraeon https://www.npt.gov.uk/cy/parciau-chwaraeon-a-hamdden/canolfannau-hamdden-a-chwaraeon/
Parciau https://www.npt.gov.uk/cy/parciau-chwaraeon-a-hamdden/parciau-a-mannau-awyr-agored/
Rydym yn croesawu gohebiaeth a galwadau ffôn yn y Gymraeg neu'r Saesneg. Atebir gohebiaeth Gymraeg yn y Gymraeg, ac ni fydd hyn yn arwain at oedi.