Cleifion Parkinson yn dod yn ôl ar eu traed diolch i dreial

Mae claf â Parkinson's bellach yn mwynhau teithiau cerdded gyda ffrindiau eto ar ôl i dechnoleg wisgadwy gael ei threialu ym Mae Abertawe ei gael yn ôl i'w gam.

Mae Malcolm Sims, 75 oed, o Kittle, Gŵyr, wedi cymryd rhan mewn treial ymchwil yn Uned Beirianneg Adsefydlu Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe sy'n defnyddio Ysgogiad Trydanol Swyddogaethol (FES) i wella symudedd a lleihau'r risg o gwympo.

Mae padiau trydanol sydd ynghlwm wrth goes Malcolm yn creu ysgogiad nerf sy'n achosi i'r cyhyrau symud. Mae'r padiau ynghlwm wrth ddyfais gyda switsh yn sawdl ei esgid - sy'n golygu bob tro y mae'n cymryd cam, mae'r switsh yn actifadu'r padiau i greu ysgogiad i gael y cyhyrau i fynd.

Dechreuodd Malcolm ymwneud â'r treial, o'r enw STEPS II, tua blwyddyn yn ôl ac mae wedi synnu at yr effaith gadarnhaol y mae wedi'i chael ar ansawdd ei fywyd.

“Mae wedi gwneud cymaint o wahaniaeth, rydw i’n ôl yn gwneud y pethau rydw i’n eu mwynhau ac rydw i’n teimlo’n fwy hyderus a chadarn ar fy nhraed,” meddai Malcolm.

“Deuthum i’n ymwybodol gyntaf nad oedd rhywbeth yn iawn pan oeddwn i allan yn cerdded gyda ffrindiau tua dwy flynedd yn ôl.

“Bydden ni allan am dro braf ac roedden nhw wedi sylwi fy mod i’n cael trafferth cadw i fyny â nhw, a oedd yn rhyfedd.

“Roedden nhw’n meddwl fy mod i’n llusgo fy nghoes chwith ac roedd gen i gerddediad bach, a oedd yn rhywbeth newydd i mi.

“Felly es i i gael ymchwiliad iddo. Gwnaethom rywfaint o waith ar fy nhraed, gan geisio ei ymestyn ond er gwaethaf ymdrechion gorau pawb, ni weithiodd hynny. Cefais ddiagnosis o glefyd Parkinson. Ond flwyddyn yn ôl, dywedwyd wrthyf am dreial STEPS II, beth oedd y cyfan amdano, a chefais fy ngwahodd i gymryd rhan.

“Mae wedi bod yn wych i mi. Mae'r FES yn glynu wrth fy nghoes ac yn cysylltu â'r switsh yn fy esgid. Mewn rhai ffyrdd mae'n syniad eithaf syml ond mae'n dechnoleg glyfar iawn.

“Mae'n fy atal rhag cael yr hyn rydyn ni'n ei alw'n droed gludiog, pan fydd eich troed yn mynd yn sownd oherwydd nad yw'r cyhyrau'n gweithio fel y dylen nhw.

“Mae wedi gwneud gwahaniaeth mor fawr. Dydy’r diffygion roedd fy ffrind yn gallu eu gweld ddim yno mwyach, dw i’n cadw i fyny â nhw ac yn gallu cerdded milltiroedd.

“Anghofiais hyd yn oed fynd â’r FES gyda mi pan oeddwn i ffwrdd am dair wythnos yn ddiweddar, ond oherwydd bod y cof cyhyrau yno, roedd fel pe bai’r ddyfais yn dal ynghlwm. Byddwn i’n mynd yn ôl i sut roeddwn i o’r blaen pe bawn i’n rhoi’r gorau i ddefnyddio FES yn gyfan gwbl, ond o leiaf rwy’n gwybod os ydw i hebddo am gyfnod byr, y gallaf ymdopi.

“Rwyf nawr yn mynd ymlaen â bywyd, gan ddefnyddio’r ddyfais. Rwyf mor falch fy mod wedi cymryd rhan yn y treial ac mor ddiolchgar i’r staff sydd wedi fy nghefnogi.

Mae STEPS II yn dilyn astudiaeth ddichonoldeb yn 2020 a arweiniwyd gan Ysbyty Dosbarth Caersallog, lle derbyniodd 64 o bobl â chlefyd Parkinson a oedd yn cael anhawster cerdded FES yn ogystal â gofal safonol. Roedd nifer sylweddol o gyfranogwyr a dderbyniodd FES wedi cynyddu cyflymder cerdded a llai o gwympiadau, yn ogystal â gallu cerdded, symudedd a hyder gwell.

Gyda thua 60 y cant o gleifion Parkinson's yn dioddef o leiaf un cwymp y flwyddyn, a chwympiadau'n costio tua £2.3bn y flwyddyn i'r GIG, mae gan STEPS II botensial enfawr nid yn unig i helpu pobl i ddychwelyd i wneud y pethau maen nhw'n eu mwynhau ond hefyd i'w cadw'n ddiogel ac allan o'r ysbyty.

Yn ogystal ag Abertawe, mae cleifion eisoes yn cymryd rhan mewn safleoedd treialon eraill yn Caersallog, Leeds, Birmingham, Gogledd Cumbria, Gogledd Cymru, Derby, ac Ipswich. Mae mwy na 200 o bobl â Parkinson's yn yr wyth safle yn cymryd rhan, gyda 28 o gleifion yn Abertawe ar hyn o bryd.

Yn dilyn asesiad sgrinio, mae cyfranogwyr yn cael eu dyrannu ar hap i naill ai wisgo'r ddyfais FES, neu i grŵp rheoli sy'n derbyn eu gofal arferol.

Mae cleifion yn y ddau grŵp yn ymweld â'r clinig bum gwaith ar gyfer asesiadau treial gyda ffisiotherapydd ymchwil. Fodd bynnag, mae cyfranogwyr sy'n derbyn y driniaeth FES yn ymweld â'r clinig bedair gwaith ychwanegol yn ystod cyfnod o 22 wythnos.

Mae apwyntiadau'n amrywio o ran hyd, gyda rhai'n para hyd at ddwy awr wrth i gyfranogwyr gwblhau amrywiaeth o asesiadau symudedd a chymryd amrywiaeth o fesuriadau.

Mae FES hefyd ar gael ar hyn o bryd ym Mae Abertawe fel triniaeth gost isel i bobl sydd wedi cael strôc neu sydd â sglerosis ymledol.

“Mae cynnal treial STEPS II ym Mae Abertawe wedi bod yn brofiad gwych i ni yn y gwasanaeth FES, gan ganiatáu inni gymryd rhan mewn ymchwil amlddisgyblaethol sy’n cynnwys ffisiotherapyddion a gwyddonwyr gofal iechyd,” meddai Dr Lorna Tasker, Gwyddonydd Clinigol Ymgynghorol, Pennaeth Peirianneg Adsefydlu yn BIPBA a Phrif Ymchwilydd STEPS II ar gyfer Abertawe.

“Rydym wrth ein bodd yn gweld y canlyniadau addawol hyn o ddefnyddio FES yn ystod y cyfnod cynnar iawn hwn o’r treial. Bydd canlyniad y treial hwn, a fydd yn gorffen recriwtio ym mis Mai 2026, gyda disgwyl i’r canlyniadau gael eu cyhoeddi yn 2027, yn helpu i lunio darpariaeth FES yn y dyfodol o fewn gofal clefyd Parkinson.”

Mae STEPS II yn astudiaeth a ariennir gan y Sefydliad Cenedlaethol ar gyfer Ymchwil Iechyd a Gofal ar gyfer pobl â Chlefyd Parkinson, a noddir ac a arweinir gan Ymddiriedolaeth Sefydledig GIG Caersallog.

Am ragor o wybodaeth neu i gyfranogwyr gofrestru diddordeb, gweler gwefan astudiaeth STEPS II: https://www.plymouth.ac.uk/research/penctu/steps-2

Neu anfonwch e-bost at y tîm yn SBU.REU@wales.nhs.uk .