Anogir cleifion i helpu i adnabod arwyddion cynnar o ganser

Mae grŵp o bractisau Meddyg Teulu yn Abertawe wedi bod yn annog cleifion i helpu adnabod arwyddion cynnar o ganser posib.

Mae practisau o fewn Grŵp Cydweithredol Clwstwr Lleol Llwchwr (LCC) wedi bod yn cynnal prosiect peilot trwy gysylltu â chleifion nad ydynt wedi ymateb i lythyrau yn eu gwahodd i sgrinio coluddion.

Bydd staff y practis yn anfon llythyrau at gleifion i'w hatgoffa o bwysigrwydd cael eu sgrinio ac i'w hannog i gymryd rhan.

Mae sgrinio yn broses sy'n gwirio am arwyddion o ganser mewn pobl nad oes ganddynt unrhyw symptomau.

Mae pecyn prawf cartref yn cael ei anfon at gleifion cymwys rhwng 55 a 74 oed i helpu i adnabod symptomau canser y coluddyn.

Yn y llun: Dr James Kerrigan a rheolwr practis Tŷ’r Felin, Michelle Gray.

Yna gellir cynnig profion pellach a thriniaeth briodol i gleifion os oes angen.

Dechreuodd y prosiect ym Meddygfa Ty'r Felin, Gorseinon, ond erbyn hyn mae pob practis yn LCC Llwchwr hefyd yn cymryd rhan.

Dywedodd Dr James Kerrigan, arweinydd LCC Llwchwr a phartner meddyg teulu ym Meddygfa Tŷ’r Felin: “Daeth i’n sylw tua dwy neu dair blynedd yn ôl gan ein bod yn derbyn llawer o lythyrau gan Sgrinio Coluddion Cymru yn dweud ‘mae’r person hwn 'heb ymateb i'w gwahoddiad'.

“Fe wnaethon ni feddwl am yr holl bobl nad oedd yn ymateb a phenderfynu y dylem ni ysgrifennu atyn nhw i'w hatgoffa o bwysigrwydd sgrinio ac i godi ymwybyddiaeth o symlrwydd y broses.

“Ein gobaith oedd y byddai llythyr gan feddygfa claf ei hun, gan gynnwys enwau meddygon teulu y maent yn eu hadnabod yn dda ac yn ymddiried ynddynt, yn helpu i ddilysu’r broses.

“Cynhaliodd ein practis rediad prawf i ddechrau, a’n nod oedd cynyddu’r nifer cyffredinol sy’n manteisio ar 10 y cant.

“Yna bu i ni gynnwys y practisau eraill yn yr LCC.

“Roedden ni o’r meddylfryd pe bai cannoedd o bobl yn anfon eu samplau yn ôl a’n bod ni’n codi un achos o ganser cynnar y coluddyn, yna roedd yn werth ei wneud.”

Yn yr ychydig flynyddoedd diwethaf ers i'r prosiect fod yn ei le, mae'r LCC wedi gweld mwy o gleifion yn ymateb i'w gwahoddiadau sgrinio fel canlyniad.

Gall sgrinio helpu i ddod o hyd i ganser y coluddyn yn gynnar, pan fydd yn haws ei drin.

“Mae canfod canser yn gynnar yn wych,” ychwanegodd Dr Kerrigan.

“Gall rhai pobl fod yn ddigalon rhag cymryd rhan gan eu bod yn gweld nad yw'r ymarferoldeb yn ddymunol iawn ac efallai nad ydynt yn gwybod beth i'w wneud ag ef.

“Rwy’n meddwl ei fod yn ofn yr anhysbys mewn rhai achosion.

“Hyd yn oed os yw prawf yn negyddol, sy'n wych gan nad ydym am iddynt fod yn bositif, efallai y byddai wedyn yn annog y person hwnnw i ddweud wrth bobl eraill nad oedd yn brofiad mor ddrwg â hynny.

“Nid yw mor erchyll ag y mae pobl yn meddwl y bydd yn bod ac os yw sgrinio yn y pen draw yn arbed bywyd yna mae’n werth chweil.”

Mae symptomau canser y coluddyn yn cynnwys newid parhaus yn arferion y coluddyn, gwaed yn y carthion, colli pwysau heb esboniad, poen/anesmwythder yn yr abdomen neu chwyddo, a all fod yn gysylltiedig â bwyta.

Esboniodd Dr Kerrigan y gall sgrinio helpu i nodi canser mewn pobl nad oes ganddynt unrhyw symptomau hyd yn oed.

Dywedodd: “Efallai y bydd pobl yn meddwl os ydyn nhw am gael canser y coluddyn yna bydd ganddyn nhw symptomau amlwg, fel bod mewn poen neu brofi gwaedu.

“Weithiau dydych chi ddim o reidrwydd yn cael y cyfan neu ddim o’r symptomau.

“Os yw’r sgrinio’n codi’r canser cyn i bobl gael symptomau go iawn yna mae ganddyn nhw siawns llawer gwell o ganlyniad gwell.

“Weithiau nid yw pobl yn cyd-fynd â’r rheolau felly dyma lle gallai sgrinio’r coluddyn godi rhywun nad oes ganddo’r symptomau nodweddiadol.”

Mae'r prosiect bellach wedi'i nodi fel nod blaenoriaeth ar gyfer pob un o'r saith LCC arall, er mwyn helpu i wella diagnosis cynnar o ganser ymhlith cleifion ar draws Bae Abertawe.