Abertawe yw'r ganolfan gyntaf yng Nghymru i ymuno â threial radiotherapi canser y croen ledled y DU

Ysbyty yn Abertawe yw'r cyntaf yng Nghymru i ymuno â threial clinigol ledled y DU sy'n canolbwyntio ar drin math cyffredin o ganser y croen.

Mae arbenigwyr yn Sefydliad Canser De-orllewin Cymru yn Ysbyty Singleton eisoes wedi recriwtio'r tri chlaf cyntaf o Gymru i gymryd rhan yn y treial, o'r enw SCC-AFTER.

Yn y llun uchod: Radiograffwyr ymchwil uwch Victoria Morris (chwith) a Leigha Yardley gyda'r oncolegydd clinigol ymgynghorol Martin Rolles

Canser Celloedd Cennog y Croen, neu SCC, yw'r ail fath mwyaf cyffredin o ganser y croen nad yw'n melanoma yn y DU. Mae dros 50,000 o achosion newydd yn cael eu diagnosio bob blwyddyn ac mae'r nifer yn tyfu.

Rhoddir radiotherapi fel mater o drefn i bobl â chanser y croen risg uchel ar ôl llawdriniaeth iachaol i geisio lleihau'r siawns y bydd y canser yn dychwelyd. Gelwir hyn yn radiotherapi ategol.

Y dewis arall yw monitro clinigol agos i wirio a oes arwyddion bod y canser yn dychwelyd, a thrin â radiotherapi dim ond os bydd yn gwneud hynny.

Nod y treial yw darganfod pa gleifion all osgoi radiotherapi yn ddiogel, gan eu harbed rhag sgîl-effeithiau a tharfu pan na fyddant o reidrwydd yn elwa ohono.

Ar yr un pryd bydd yn rhyddhau capasiti radiotherapi i gleifion eraill, rhywbeth sydd eisoes yn digwydd yng nghanolfan Abertawe.

Dywedodd Dr Martin Rolles, oncolegydd clinigol ymgynghorol yn Singleton: “Mae SCC yn fath cyffredin iawn o ganser y croen. Rydym yn gweld cannoedd o achosion y flwyddyn. Mae'n aml yn digwydd mewn pobl eithaf oedrannus a phan gaiff ei ddal yn gynnar mae'n hawdd ei wella.

“Mae’r treial hwn yn edrych ar a oes angen i ni roi radiotherapi ategol bob amser ar ôl llawdriniaeth iachaol.

“Rydym yn rhoi llawer o radiotherapi ategol ar gyfer SCC, ond does neb yn siŵr pryd y gallwn osgoi ei roi. Mae’n debyg ein bod yn gor-drin.

“Pan nad oes tystiolaeth, rydym yn tueddu i fod yn ofalus a rhoi radiotherapi. Mae’n debyg y gallwn osgoi hynny mewn cyfran o gleifion.”

Mae'r treial yn un rheoledig ar hap. Mae hanner y cleifion a recriwtiwyd wedi'u dewis ar hap i beidio â chael radiotherapi a bydd yr hanner arall yn ei gael.

Dywedodd Dr Rolles: “Yna byddwn yn edrych i weld a oes gwahaniaeth yn y canlyniadau. Rydym yn ceisio cynnig y treial i bob claf addas, ac maent yn gyffredinol yn frwdfrydig.

“Mae radiotherapi yn gofyn am nifer o ymweliadau ag Ysbyty Singleton, a all fod yn anodd i gleifion sy’n aml yn oedrannus ac yn ansymudol, yn enwedig gan fod ein cleifion yn dod o bob cwr o Dde-orllewin Cymru.”

Mae Singleton wedi recriwtio tri chlaf hyd yn hyn, un o'r niferoedd uchaf yn y DU. Mae dau o'r cleifion wedi cael eu dewis ar hap i dderbyn monitro clinigol agos a'r llall i dderbyn radiotherapi hefyd.

Disgwylir i nifer y recriwtiaid gynyddu'n sylweddol wrth i'r treial fynd rhagddo. Dywedodd y radiograffydd ymchwil uwch Leigha Yardley: “Rydym wedi cael treialon canser y croen eraill yma yn y gorffennol, ond treialon cyffuriau oeddent i gyd tra bod hwn yn dreial radiotherapi.

“Dyma’r astudiaeth gyntaf ers amser maith ar ganser y croen nad yw’n melanoma. Po fwyaf cyfarwydd y byddwn â hi, y cyflymaf y gallwn adnabod cleifion cymwys.

“Mae’n gromlin ddysgu i ni. Po hiraf y bydd y treial yn mynd ymlaen, yr hawsaf fydd hi i recriwtio.”

Gan fod treialon clinigol yn gofyn am ofal safon aur, mae'r tîm eisoes wedi symleiddio llwybrau. Mae hynny'n golygu bod adroddiadau patholeg a histoleg ar gyfer pob claf canser bellach ar gael yn gyflymach nag yr oeddent o'r blaen.

Dywedodd y radiograffydd ymchwil uwch Victoria Morris fod hyn yn unol â chynllun adfer gofal Llywodraeth Cymru, a oedd yn ceisio lleihau amseroedd aros ac ymweliadau diangen â'r ysbyty.

“Ac yna rydych chi’n cael datblygu triniaethau ar gyfer y canserau eraill hynny hefyd, oherwydd eich bod chi’n caniatáu i staff hyfforddi ac arbenigo mewn gwahanol driniaethau,” ychwanegodd. “Mae treialon radiotherapi o fudd i’r gwasanaeth canser cyfan.”

Nodyn:

Noddir SCC-After gan Brifysgol Caerdydd a chydlynus gan ei Chanolfan ar gyfer Ymchwil Treialon, a ariennir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru. Darperir cyllid i gynnal y treial ac ar gyfer costau Ymchwil y GIG gan y Sefydliad Cenedlaethol ar gyfer Ymchwil Iechyd a Gofal.

Ei nod yw recriwtio 840 o gleifion ledled y DU dros y pedair blynedd nesaf. Bydd yr astudiaeth yn monitro pob claf am ailddigwyddiad canser, sgîl-effeithiau triniaeth ac ansawdd bywyd.